Beyond Borders
10ο Διεθνές Φεστιβάλ
Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου

Ο Θέσπις, ο πρώτος ηθοποιός του ελληνικού δράματος, ταξίδευε από πόλη σε πόλη με ένα κάρο, που μετατρεπόταν σε αυτοσχέδια σκηνή, προσφέροντας στο κοινό την πρώτη θεατρική εμπειρία της ανθρωπότητας. Έτσι γεννήθηκε το θέατρο, η τέχνη της δραματουργίας που διαμόρφωσε και συνεχίζει να διαμορφώνει την παγκόσμια αφήγηση, δίνοντας σχήμα στις ανθρώπινες εμπειρίες, τα πάθη και τις αγωνίες. Η Ελλάδα, τιμώμενη χώρα της 10ης έκδοσης του Beyond Borders | Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου, υπήρξε το λίκνο της θεατρικής πράξης και του δραματουργικού αφηγήματος, φτάνοντας από την αρχαιότητα έως τις απαρχές του κινηματογράφου, ενώ συνεχίζει να εμπνέει και να συμβάλει στην τέχνη του σινεμά και της αφήγησης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Από τις τραγωδίες του Ευριπίδη και του Σοφοκλή, που σκιαγράφησαν το ανθρώπινο δράμα με τρόπο αθάνατο στο πέρασμα του χρόνου, μέχρι τις κωμωδίες του Αριστοφάνη, οι οποίες με αστείρευτο θράσος και μοναδική ευφυΐα στοίχειωσαν τα κοινωνικά και πολιτικά αδιέξοδα της εποχής τους, η ελληνική αφήγηση αναδύεται και ταξιδεύει αδιάκοπα, διασχίζοντας σύνορα, εποχές και μορφές. Από το πρώτο κινηματογραφικό ντοκουμέντο των Βαλκανίων, τις Υφάντρες των αδελφών Μανάκη (1905), έως τις πρώτες απόπειρες δημιουργίας ενός εθνικού κινηματογράφου στην Ελλάδα, μέσα από τη βουκολική θεματολογία και τις πρωτόλειες παραγωγές της φουστανέλας, η ελληνική τέχνη του κινηματογράφου αποκτά δυναμική και μια πρώτη ταυτότητα ευθύς εξαρχής με την ύπαρξη του κινηματογράφου.

Από τα λαϊκά δράματα, κωμωδίες και μιούζικαλ της μεταπολεμικής περιόδου, με τον Φιλοποίμην Φίνο να καθοδηγεί την παραγωγή και να χαράζει την πορεία του ελληνικού κινηματογράφου, ας αντίδοτο στις, τότε, πρόσφατες φρίκες του πολέμου, μέχρι τα πρώτα βήματα στις μεγάλες, διεθνείς συμπαραγωγές και την αναγνώριση του ελληνικού σινεμά στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και αρχές ’60, με κορυφαίους δημιουργούς όπως ο Μιχάλης Κακογιάννης και ο Νίκος Κούνδουρος να φέρνουν στον κόσμο την ελληνική κινηματογραφική φωνή, η πορεία αυτή είναι γεμάτη από αντιφάσεις, ανατροπές και συνεχιζόμενη δημιουργική ένταση. Η δεκαετία του ’70, με τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, έφερε στο προσκήνιο μια πολιτική κριτική και έναν αντιστασιακό ριζοσπαστισμό, που έδωσε φωνή στις κοινωνικές δυναμικές της αντιδιδακτορικής διανόησης της εποχής και συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας νέας αισθητικής του παγκόσμιου κινηματογράφου με auteurs όπως ο Θοδωρής Αγγελόπουλος και ο Παντελής Βούλγαρης, μόνο μεταξύ άλλων.

Ύστερα από μια περίοδο σχετικής καθίζησης και μείωσης της παραγωγής, προς τα τέλη του 20ού αιώνα, ο ελληνικός κινηματογράφος άρχισε να επανακάμπτει δυναμικά, τόσο σε περιεχομενικό όσο και σε εισπρακτικό επίπεδο. Σημείο καμπής υπήρξε η εμφάνιση, στο φόντο της οικονομικής κατάρρευσης στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, του φαινομένου που καθιερώθηκε ως Greek Weird Wave. Με αιχμή του δόρατος τη μεταμοντέρνα ποιητική και τον αφαιρετικό συμβολισμό της, η νέα αυτή κινηματογραφική γλώσσα συνέχισε —και συνεχίζει— να επαναστατεί, συνδέοντας το προσωπικό με το συλλογικό, δίνοντας φωνή στις αγωνίες, τις μνήμες, τα όνειρα και τις ματαιώσεις που αντιμετωπίζει το ανθρώπινο υποκείμενο της εποχής μας. Η σύγχρονη ελληνική κινηματογραφία συνεχίζει το διαχρονικό της οδοιπορικό, ξεδιπλώνοντας μικρές και μεγάλες ανθρώπινες ιστορίες με ευαισθησία και τόλμη. Μέσα από τη φωνή μιας νέας γενιάς δημιουργών και με αποσκευές τις ολοένα αυξανόμενες διεθνείς διακρίσεις, δείχνει πιο έτοιμη από ποτέ να διεκδικήσει επάξια τη θέση της στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα.

Το Beyond Borders γιορτάζει φέτος δέκα χρόνια γεφυρώνοντας το παρελθόν με το παρόν, την παράδοση με την καινοτομία, την τοπικότητα με την οικουμενικότητα. Με ένα ειδικό αφιέρωμα στους Έλληνες δημιουργούς, το Φεστιβάλ εστιάζει στην πορεία του ελληνικού ντοκιμαντέρ, ενός κινηματογραφικού είδους που αναμετράται με την πραγματικότητα, την καταγράφει, τη σχολιάζει και την αναδιαμορφώνει, με τον πιο ευφάνταστο και άμεσο τρόπο από όλες τις διαθέσιμες μορφές τέχνης. Στο Καστελλόριζο, αυτόν τον τόπο-σύμβολο της ιστορικής μνήμης και της πολιτισμικής συνάντησης, η τέχνη της αφήγησης συνεχίζει ακούραστα το ταξίδι της. Το Beyond Borders επιμένει —σε έναν κόσμο που μοιάζει να συρρικνώνεται— να διευρύνει ορίζοντες. Μέσα από τις ταινίες του, αναζητά την πιο απλή και συνάμα πιο απαιτητική αποστολή: την ανακάλυψη της ανθρωπιάς, όπου κι αν αυτή κατοικεί και από όπου και αν προέρχεται.

Στη 10η επετειακή του έκδοση, το Beyond Borders | Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου τιμά την Ελλάδα, έναν τόπο όπου η Ιστορία και ο Πολιτισμός συνυφαίνονται αδιάκοπα, όπως οι κλωστές σε έναν αρχέγονο αργαλειό.
Η οπτική ταυτότητα του φεστιβάλ, σχεδιασμένη από το δημιουργικό γραφείο Polkadot Design, αντλεί έμπνευση από την υφαντική τέχνη—μια τέχνη που συμβολίζει τη μνήμη, την αφήγηση και τη συνέχεια. Όπως οι γυναίκες-υφάντρες του 1905, πρωταγωνίστριες της πρώτης κινηματογραφικής καταγραφής που σημειώθηκε στα Βαλκάνια, ύφαιναν το παρόν τους μέσα από την τέχνη, έτσι και οι σύγχρονοι ντοκιμαντερίστες υφαίνουν με εικόνες και ήχο ένα πολύπτυχο της δικής μας πραγματικότητας. Το ελληνικό ντοκιμαντέρ γίνεται έτσι ένας κινηματογραφικός αργαλειός, όπου το παρελθόν και το παρόν δένουν σφιχτά, δημιουργώντας έναν αφηγηματικό καμβά που εκτείνεται στο μέλλον.